تفاوت پایه های تحصیلی ابتدایی ( دوره اول )

     اولین دغدغه ی معلمان تازه وارد مقطع ابتدایی از جمله دانشجومعلمان و معلمان ماده ۲۸ دانشگاه فرهنگیان بعد از گذراندن دوره های آموزشی، انتخاب پایه تحصیلی سال اول کاریشان است. این چالش زمانی پررنگ تر می شود که نومعلمان در این مورد حق انتخاب هم نداشته باشند و پایه تحصیلی بر حسب کلاس های خالی و سایر شرایط به آن ها تعلق گیرد.

راه برون رفت از این چالش، شناسایی ویژگی های هر کدام از پایه های شش گانه ابتدایی است. معلمان با شناخت محتوای رسمی پایه های تحصیلی، ویژگی دانش آموزان در هر پایه، توانایی های موردنیاز معلمان در هر پایه تحصیلی، تاثیر منطقه زندگی در هرکدام از پایه های تحصیلی و… می توانند اولین سال خدمت خود را به خوبی پشت سربگذارند.

     طرح این موضوع زمانی شکل گرفت که در یکی از مدارس، فارغ التحصیلی از دانشگاه فرهنگیان برای شروع فعالیت رسمی، کلاس اول را برای تدریس انتخاب کرد. ایشان خانمی توانمند بودند که علاقه زیادی به دانش آموزان کلاس اول داشتند و از قضا روحیات نیازمند یک معلم کلاس اولی را نیز دارا بودند؛ اما قرار بود که تا چند ماه دیگر دارای فرزند شوند! این موضوع پایه گذار مشکلات بعدی برای دانش آموزان، اولیای آن ها و حتی خود معلم شد. به این جهت است که شناخت و انتخاب پایه های تحصیلی برای معلمان به ویژه معلمان تازه وارد امری بسیار مهم است که می تواند تجربه خوشی را در اولین سال کاری آن ها رقم بزند. اگر ایشان با توجه به شرایط خود پایه دیگری را برای تدریس در سال انتخاب می کردند قطعا ضمن افزلیش بهره وری کلاس، با مشکلات کمتری روبه رو می شدند.

در ادامه به بررسی شرایط هر کدام از پایه های تحصیلی ابتدایی می پردازیم و ویژگی تخصصی مورد نیاز یک معلم در هر پایه را بیان خواهیم کرد. همچنین در مقاله وظایف معلمان ابتدایی، به بیان وظایف کلی آموزگاران پرداختیم

     نکته مهم در رابطه با محتوای دروس ابتدایی، رابطه طولی و عرضی محتوای ابتدایی با یکدیگر است. بنابراین موضوعات با توجه به رشد شناختی دانش آموزان در پایه ها جایگذاری شده است. به عنوان مثال موضوع ضرب در کلاس سوم و شناخت میلیون در پایه چهارم اتفاق می افتد. بدین صورت موضوعات مهم هر پایه شکل می گیرد.

ارتباط طولی: ارتباط محتوای سال های مختلف با یکدیگر؛ برای مثال یعنی آن چه که در محتوای کتاب علوم (موضوع جانوران یا گیاهان) کلاس سوم آمده است، می بایستی ادامه ی موضوع جانوران و یا گیاهان علوم پایه ی دوم و پیش نیاز محتوای بخش جانوران و یا گیاهان علوم پایه ی چهارم باشد.

ارتباط عرضی: ارتباط محتوای درس های مختلف در یک پایه تحصیلی؛ برای مثال در ریاضی پایه ی پنجم جمعیت در قالب عدد نویسی، مثلاً جمعیت سوریه و نیکاراگوئه، در مطالعات پایه ی پنجم جمعیت قاره ها و همسایگان کشورمان، در علوم پایه ی پنجم عوامل افزایش دهنده و کاهش دهنده جمعیت

دانش آموزان کلاس اول و شروع دوره جدید زندگی:

     نوآموزان کلاس اول، از ویژگی ها و حساسیت های فوق العاده ای برخوردارند. شناخت خصیصه های ذهنی و روانی حاکم بر شخصیت پویای دبستانی، اولین گام در جهت برقراری موثر و هدایت فکری و پرورش عاطفی آنهاست.

دانش آموزان کلاس اول به دو دسته تقسیم می شوند.

1. دانش آموزانی که دوره پیش از دبستان را گذرانده اند.
2. دانش آموزانی که این دوره را نگذرانده اند.

     دانش آموزانی که دوره پیش از دبستان را گذرانده اند تا حدودی حضور در کلاس درس و ارتباط با معلم و همسالان را تجربه کرده اند و از قوانین حضور در کلاس مطلع اند. اما آن دسته از دانش آموزانی که این دوره را نگذرانده اند با موقعیتی نسبتا مبهم مواجه می شوند. اصولا سازگاری با محیط مدرسه برای این دانش آموزان دشوار است. این دسته از دانش آموزان، کلاس درس را در ذهن خود تصور کرده اند و یا گاهی از دوستان و خانواده مطالبی را شنیده اند. زودخشمی، خشونت، رفتارهای دور از انتظار نتیجه تغییر ناگهانی محیط است. ترس از مدرسه و احتمالا بیقراری و گریه کردن در کلاس درس از اتفاقاتی است که در کلاس اول شاهد خواهید بود. بنابراین بایستی جهت آموزش های اولیه حضور در مدرسه به این دانش آموزان وقت بیشتری بگذارید.

معمولا اولیای دانش آموزان کلاس اول، در ابتدای سال با معلمان به خوبی همراهی و همکاری می کنند؛ اما طولی نمی کشد که این همکاری به تدریج کمرنگ خواهد شد. هنر معلم کلاس اول زمانی مشخص می شود که علاوه بر افزایش انگیزه دانش آموزان، اولیای دانش آموزان را نیز برای انجام فعالیت در منزل آموزش داده و آن ها را با خود همراه کند.

وظایف اختصاصی معلم کلاس اول:

• آموزگار کلاس اول یکی از سخت ترین پایه های تحصیلی را برای تدریس انتخاب کرده است. آموزش به دانش آموزانی که گاها تجربه حضور در جمع تعداد زیادی از همسالان را نداشته و تحمل ۵ ساعت دور ماندن از خانه و آزادی های تجربه کرده برای او دشوار است. بنابراین در قدم اول انتقال حس شیرین آموزش، یادگیری، خواندن و نوشتن را به دانش آموزان کلاس اول القا کنید.
• خودتان را برای دانش آموزان معرفی کنید. برای این کار از شیوه های جذاب مانند بیان شعر یا داستان استفاده کنید.
• اولین صحبت کردن دانش آموزان در کلاس، معرفی خودشان به شما و سایر همکلاسی هایشان است. از آن ها بخواهید خودشان را معرفی کنید.
• پرونده تحصیلی تک تک دانش آموزان را بررسی کنید و نکات مهم آن را یادداشت کنید. در مقاله نکات مهم پرونده تحصیلی دانش آموزان به بیان نکات مهم پرونده تحصیلی دانش آموزان و نحوه استفاده از آن پرداخته ایم
• دانش آموزان کلاس اول معمولا با عناوینی مثل عمو یا خاله معلمان خود را صدا می زنند. بنابراین نحوه صداکردن معلمان و عوامل اجرایی مدرسه را به دانش آموزان آموزش دهید.
• معرفی قسمت های مختلف مدرسه از جمله حیاط، نمازخانه، دفتر معلمان، دفتر مدیر، بوفه، آبخوری، سرویس های بهداشتی و… از دیگر وظایف معلمان کلاس اولی است که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
• معرفی عوامل مدرسه ازجمله مدیر، معاونین مدرسه، مدیریار مدرسه و وظایف هر کدام از آن ها را به دانش آموزان بیان کنید.
• نحوه صحیح نشستن در کلاس، صحبت کردن، طرز صحیح دست گرفتن مداد و … از وظایف معلم کلاس اول است.
• قوانینی را برای کلاس درس خود وضع کنید و دانش آموزان را در اجرای درست قوانین یاری کنید. این قوانین می تواند شامل نحوه برخورد با سایر همکلاسی ها، نحوه صحبت کردن در کلاس، اجازه برای خروج از کلاس و… باشد.
• ایجاد محیط عاری از استرس و شاداب برای دانش آموزان کلاس اول.
• توجه ویژه به فعالیت های گروهی، بازی، دخیل کردن دانش آموزان در امر آموزش و …
• برگزاری جشن الفبا در پایان سال تحصیلی یکی از وظایف مشترک معلم کلاس اول و مدیر دبستان است که برای دانش آموزان یادآور خاطرات خوب اولین سال دانش آموزی است.
• آموزگاران کلاس اول جهت آموزش مسائل مهم روزمره مثل صرفه جویی در مصرف آب و برق، کمک به پدر و مادر و … وظیفه مهم تری نسبت به معلمان سایر پایه ها دارند و می توانند از مراسماتی مثل جشن اب و… استفاده کنند.

دانش آموزان کلاس دوم با یک سال تجربه آموزش:

     دانش آموزان کلاس دوم، یکسال تجربه حضور در مدرسه را دارند و این موضوع کار را برای معلم کلاس دوم راحت تر می کند. دانش آموزان در این پایه اعتماد به نفس بهتری پیدا می کنند و مشکلات اولیه مانند بیقراری و ترس از کلاس درس را نخواهند داشت. معمولا دانش آموزان و اولیای کلاس اول، معلم کلاس دوم را با معلم کلاس اول خود مقایسه می کنند و از او می خواهند مانند معلم کلاس اول رفتار کند. فاصله حدودا ۴ ماهه بین کلاس اول و دوم سبب می شود تا دانش آموزان کلاس محتوای سال قبل را فراموش کنند. بنابراین معلم کلاس دوم کار دشواری برای رسیدن دانش آموزان به سطح مورد نیاز جهت شروع آموزش محتوای کلاس دوم را دارند.

وظایف اختصاصی معلم کلاس دوم:

• علاوه بر ارزشیابی تشخیصی دانش آموزان دانش آموزان در اول سال برای شناسایی دانش آموزان جهت شروع آموزش
• مرور محتوای اصلی کلاس اول به مدت ۳ تا ۴ هفته (با توجه با ارزشیابی تشخیصی) از دیگر وظایف معلم کلاس دوم است.
• معلم کلاس دوم می تواند با همکار کلاس اول خود در رابطه با دانش آموزان مشترک صحبت کند و اطلاعات لازم را کسب کند
• شناسایی دانش آموزانی که سال اول تکرار پایه داشته اند لازم و ضروری است.
• معلم کلاس دوم باید اولیای دانش آموزان را در رابطه با سطح اولیه دانش آموزان برای ورود به پایه دوم رای برای اولیای آن ها شرح دهد و توقعات خود نسبت به دانش آموزان را برای آن ها شرح دهد.
• برگزاری جشن های مختلف از جمله جشن شناخت عدد صد برای دانش آموزان جذاب و لذت بخش خواهد بود.

دانش آموزان کلاس سوم و دغدغه آموزش ضرب:

     دانش آموزان کلاس سوم با پشت سر گذاشتن دوسال تحصیلی، حالا تجربه بیشتری نسبت به قبل دارند، با قوانین مدرسه کامل آشنا شده اند. راحت تر می توانند با معلم و سایر عوامل مدرسه ارتباط برقرار کنند. وابستگی آن ها به والدین کمتر شده است و حس معلم- شاگردی را بهتر درک خواهند کرد. در مدارس ابتدایی که فقط دانش آموزان دوره اول در آن مشغول به تحصیل هستند، دانش آموزان کلاس سوم خود را از دانش آموزان پایه های پایین تر قوی تر می بینند و اعتماد به نفس بیشتری دارند. چون در این مدارس، وظایفی بیشتری مثل انتظامات، شورای دانش آموزی و… به دانش آموزان پایه سوم اختصاص پیدا می کند، علاقه بیشتری برای حضور در مدرسه دارند. دانش آموزان در این پایه با کتاب جدید مطالعات اجتماعی نیز آشنا خواهند شد. دغدغه اصلی اولیای دانش آموزان کلاس سوم موضوع ضرب است که در صورت عدم مدیریت معلم باعث می شود از اهمیت سایر موضوعات بکاهد.

وظایف اختصاصی معلم کلاس سوم:

• معلم کلاس سوم زمان کمتری (نسبت به معلم کلاس دوم) برای یادآوری محتوای سال قبل صرف خواهد کرد. طولانی شدن این زمان سبب بی حوصلگی برخی از دانش آموزان خواهد شد.
• معرفی کتاب جدید مطالعات اجتماعی و کاربرد آن در زندگی، از وظایف مهم معلم کلاس سوم است.
• دانش آموزان دختر در کلاس سوم به سن شرعی تکلیف خواهند رسید و برگزاری مراسم جشن تکلیف از وظایف مشترک معلم کلاس سوم و مدیر آموزشگاه است.
• مفاهیمی مثل سرگروه، نماینده، انتظامات و … در بین دانش آموزان کلاس سوم اهمیت بیشتری دارد. معلم با گروه بندی های منطقی می تواند از این ویژگی جهت آموزش به دانش آموزان استفاده کند.
• اجرای طرح سی و سه روزه قرآن در کلاس سوم انجام خواهد شد. بر اساس این طرح از آبان ماه، هر روز قرآن در برنامه کلاسی دانش آموزان قرار خواهد گرفت.
• برای اولین بار در متن اصلی کتاب فارسی دانش آموزان کلاس سوم از شعر استفاده می شود و معلم باید اشعار را برای دانش آموزان معنا کند. ( در کلاس دوم با عنوان حفظ شعر وجود دارد).
• معلم کلاس سوم با برگزاری جشن شناخت عدد هزار، می تواند سال سوم را برای دانش آموزان به یادماندنی تر کند.